David Geens – De kunst van het mogelijke

Ik hou er van om kritisch te zijn tegenover alles wat mij voorgekauwd voorgeschoteld wordt. Dat is waarschijnlijk de reden waarom ik niet zo gek ben op worst…

Zeker niet op eenheidsworst.

Vandaag de dag moet je een moedig man om nog maar te denken wat ik nu ga schrijven, om zelfs nog maar de vraag te stellen: “Is de mens wel verantwoordelijk voor de opwarming van de aarde?”. Ik blijf dan zelfs gewoon überhaupt van de basisvraag “warmt de aarde klimatologisch gezien wel op?” ver af.

Ik probeer in deze materie eens een ander daglicht te laten schijnen, met een persoonlijke kijk op het waarom de opwarmingstheorie onze nieuwe religie moet worden.

Sta me daarom toe enkele ideeën op een rijtje te plaatsen.

Economie is enkel mogelijk door schaarste

Wat is economie? Volgens Wikipedia is economie de gedragswetenschap die zich bezighoudt met de voortbrenging en verdeling van schaarse goederen en diensten. Een andere definitie is “de toewijzing van schaarse bronnen om onbeperkte behoeften te vervullen”. Anderen zullen zeggen “het spel van vraag en aanbod”.

Al deze definities hebben het element van schaarste in zich. Iets wat overvloedig aanwezig is, te groot in aanbod is, heeft (quasi) geen waarde. Een voorbeeld daarvan zag ik onlangs nog tijdens rondleiding bij Bekaert waar staal opgewarmd moest worden. De samenstelling van het gas werd uitermate precies bewaakt en was van cruciaal belang, maar bij iedere vlam is zuurstof nodig en die is overvloedig aanwezig in de lucht. Daar wordt in de kostprijsberekening geen rekening mee gehouden.

Ik denk ook niet dat Arcelor in zijn kostprijzen een tabel heeft voor de prijs van de zuurstof die de hoogovens verbruiken die ze gewoon uit de lucht halen.

Schaarste is veranderlijk door plaats en tijd. Een zelfde element is in een bepaalde streek in overvloed en daarom van geen waarde en in een andere streek is er tekort en wordt er voor betaald. In Japan zijn er winkels die zuurstof verkopen, en voor veel geld.

Ook doorheen de tijd verandert iets van waarde. Vroeger was het voor een bedrijf dat water nodig had in zijn productieproces voldoende om zich bij een waterloop te vestigen. Het water zelf was gratis in overvloed aanwezig. Vandaag is zuiver water dat al veel minder en moet er wel degelijk een prijs op geplakt worden.

Kortom, onze economie kan maar draaien als iets schaars is. Elementen in overvloed brengen weinig op.

Iedere grote verandering in onze economie is gepaard gegaan met een verandering van die schaarste. George Gilder, een Amerikaans econoom en schrijver van “The Gilder Technology Report“, omschreef het als volgt in een interview in Wired van september 1993:

Elke industriële revolutie geeft een drastische kostenverlaging van één van de belangrijkste productiefactoren. Vergeleken met de kosten die voorheen betaald werden is de nieuwe factor quasi gratis. Vermogen werd virtueel gratis tijdens de industriële revolutie in de 19de eeuw vergeleken met de kost van de menselijke en dierenarbeid voordien. Plots kon je dingen doen die voordien onmogelijk waren. Een fabriek kon nu 24 uur per dag producten uitbraken op een manier die onbestaand leek voor het industrieel tijdperk. Vermogen werd zo goed als gratis. De hele economie moest zichzelf heroragniseren om met dit nieuwe feit om te gaan.

Energie in overvloed?

Maken we de laatste decennia niet opnieuw het zelfde mee? Energie, oa in de vorm van elektriciteit, is er plots in overvloed. We verbruiken (verspillen volgens sommigen) steeds meer en meer en tegelijk is het evidentie dat als we de schakelaar aanzetten, dat ons lampje oplicht.

Iets wat we normaal en alledaags gaan vinden en in steeds grotere mate gaan gebruiken, daalt normaalgezien in prijs. Volgens Gilder zelfs tot het quasi niets meer kost.

Volgens dit economisch beginsel is er dus een hele industrie die beter gebaat is bij het geloof dat wat zij maken niet zozeer in overvloed aanwezig is. Iets wat schaars is, is logisch – zelfs psycho-logisch – duurder.

Is het dan geen logische – misschien bedrijfsmatig zelfs een verstandige keuze – om er als producent voor te zorgen dat er schaarste – of ten minste perceptie van schaarste – is omtrent het geleverde product?

Is dat trouwens niet de reden waarom de Europese Commissie als een waakhond speurt naar prijskartels, productmonopolies en andere “ongeoorloofde” kunstmatige ingrepen op het economisch spel van vraag en aanbod?

Tegelijk vind ik het zelf wel straf dat zoiets als een Opec vrolijk door het leven kan gaan. Wikipedia omschrijft de OPEC als “in feite een kartel, dat door het veranderen van het aanbod van olie de prijs daarvan kan sturen”. Er zijn dus gekende (en aanvaarde) voorbeelden in de energiesector van prijsafspraken…

Spelen met schaarste

De energiecrisis in Californië van 2000-2001 (tijdens dewelke Governator Schwarzenegger aan het bewind kwam) is nadien diepgaand onderzocht.

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat onderandere energieproducent Enron hier een kwalijke rol heeft in gespeeld. Enron had een omzet van 111 miljard US dollar in 2000 en stelde circa 21.000 mensen te werk. Enron werd beschouwd als één van ’s werelds grootste energiebedrijven. Het ging in 2001 echter op de fles omdat er enorme schandalen aan het licht kwamen. Ze hadden quasi alles en iedereen bedrogen.

Maar hun rol in de energiecrisis was er één van het valselijk creëren van schaarste. Het ging zo ver dat er afspraken werden gemaakt met lokale netbeheerders en hoogspanningsbedrijven om via overboeking te zorgen dat er schaarste ontstond.

Overboeking is ons vooral gekend uit de toeristische sector. We kennen allemaal wel iemand die niet meer op het vliegtuig kon of een gezin dat naar een hotel 80km verderop wordt verscheept omdat er een overboeking was.

Maar het bestaat dus ook in de elektriciteitssector. Elektriciteit wordt nu eenmaal ergens opgewekt en wordt niet in dozen of op paletten verscheept. Dat gebeurt via hoogspanningsleidingen. En door daarop in complexe afspraken te zorgen dat er te veel capaciteit werd geboekt, zorgde men er eigenlijk voor dat de elektriciteit die er eigenlijk wel was, niet op de plaats van het verbruik geraakte waardoor Californië veel problemen heeft gekend.

De elektriciteitscrisis in Californië is veel complexer dan dit aangehaalde feit. Het dient maar als voorbeeld, er zijn tal van onwelriekende affaires naar boven gekomen. Ik geef dit voorbeeld om aan te tonen dat energiebedrijven wel degelijk op dat niveau zelf zorgen voor schaarste om zo duurdere prijzen te kunnen aanrekenen.

Ook in België?

Ik heb er geen idee van maar als je weet dat ondanks het feit dat we als we naar de lijst van leveranciers en daar 18 namen zien staan, er in België slechts twee producenten (Suez en SPE; binnenkort misschien zelfs verenigd door de fusie van Suez en Gaz de France) zijn, dan kan je toch al een kanttekening maken bij de zogezegde liberalisering van onze elektriciteitsmarkt?

Normaal gaat in een sector die van een monopolie overgaat naar een vrije markt de prijs naar beneden. Voor elektriciteit en gas is dat niet gebeurd, of althans niet op natuurlijke wijze. Dankzij de kunstgrepen van de paarse regering mag de prijs ogenschijnlijk niet duurder worden.

Het feit dat dit niet gebeurt in België zou ons tot nadenken moeten stemmen.

Gebruik ons product niet

Ik zal u nog een nadenkertje meegeven: kent u een fabrikant die enorm veel geld investeert in een marketingcampagne met de simpele boodschap “alsjeblieft, gebruik zo weinig mogelijk van mijn product”?

Klinkt vrij idioot niet? Toch is dat wat Electrabel en Luminus doen met hun reclame zoals voor hun Unplugged of www.mijnverbruik.be. Zij spenderen heel wat geld aan die reclamefilmpjes en de boodschap lijkt in de eerste plaats tegenstrijdig te zijn met het doel van reclame.

Of misschien toch niet? Als hun subliminale boodschap gewoon er op gericht is dat bij de consument uiteindelijk de boodschap “oppassen met ons verbruik, want er is te weinig energie” blijft hangen, zijn we dan weer niet bij het element schaarste wat er voor zorgt dat de economische waarde ervan weer omhoog gaat?

En tegelijk is er geen werkelijk tekort. Men kan blijven leveren en toch meer aanrekenen per eenheid. Economisch geniaal toch? Zou er er van verwonderd staan dat economische mastodonten zoals een Suez niet enkele mensen in dienst hebben die deze redenering al veel eerder hebben gemaakt? Ik denk het soms van wel…

Milieu wordt schaars

En heel misschien kunnen we deze zienswijze ook eens loslaten op het geheel van de milieupaniek die er momenteel heerst.

Milieuvriendelijk zijn is een nieuwe religie. Zeggen dat CO² niet de oorzaak is van de opwarming, is ketterij.

Zou het niet kunnen zijn dat door de opkomst van de industrie in het Oosten waar de arbeidskracht in veelvoud aanwezig is (in China is een mensenleven een nietig kleine eenheid voor de volksrepublikeinse overheid) en dus economisch van geen waarde meer, onze economieën dringend op zoek moesten gaan naar een nieuwe schaarste?

Want milieu is big business tegenwoordig. Het geld dat momenteel wordt gepompd in de industrieën die iets maken om ons milieu te verbeteren, is ontelbaar. Een bedrijf dat milieuvriendelijke producten op de markt brengt, is bij voorbaat een winnaar.

Er worden zelfs amper nog vragen bij gesteld. Groener is beter. En we geloven het, zoals en trouwe gelovige betaamt. Wie durft er nu nog onbeschaamd enkel gloeilampen kopen in plaats van spaarlampen? En toch moet u maar misschien eens deze webpagina lezen: “Spaarlampen: besparen ze werkelijk stroom?“.

Misschien is de huidige opwarmingsgekte gewoon het gevolg van zorgvuldig achter de schermen georchestreerde mediacampagnes om milieu schaars te maken en zo dus ecnomisch waardevol.

Wetenschap is ten dele economie

Waar komt al het geld vandaan om die duizenden wetenschappers te betalen die onderzoeken of groengele verf beter is voor het milieu dan geelgroene?

Als je als wetenschapper vandaag geld wil om het paringsgedrag van de dubbeloverlangs gestreepte zebra te bestuderen, moet je aankondigen dat je de klimaateffecten gaat meten op het veranderd paringsgedrag van de dubbelsoverlangs gestreepte zebra.

Om die reden plus de antiketterij van het politiek correct (groen) denken, hoor je maar weinig wetenschappers ingaan tegen de algemene trend. Alleen al in de wetenschappelijke wereld zouden tienduizenden mensen zonder werk vallen moest er plots geen nood meer zijn aan onderzoek naar onze klimaatveranderingen.

Voor wie wel eens wetenschappers wil horen die het tegendeel beweren, verwijs ik graag naar de Britse Channel 4-documentaire “The Great Global Warming Swindle”. Daarin wordt de theorie dat de mens aan de basis van de klimaatverandering ligt, zeer rkitisch bekeken en geeft men ten minste mogelijke alternatieve verklaringen. Sommige gaan zelfs zo ver om te stellen dat het inderdaad een economisch complot is, dat nog veel verder gaat dan wat ik hier beschrijf, namelijk de economische groei van ontwikkelingslanden te beknotten.

Zolang de film hier online blijft staan, kan u op deze link kijken (neem wel de tijd, hij duurt iets meer dan een uurtje):

Stof tot nadenken

Wie heeft het bij het rechte eind? De believers of non-believers? Men spreekt hier terecht in religieuze termen. Het is een kwestie van geloven. Maar zoals bij iedere religie is het gevaarlijk als er altijd maar enkel de believers aan het woord mogen komen…

Ik hoop dat er gaandeweg iets meer ruimte voor dialoog en constructief overleg komt, zodat we in de media ook eens kritische stemmen horen.